Vẫn chưa biết nên chọn switch nào, thì phải xem ngay bài này: về đồ thị switch và các yếu tố tạo ra cảm giác gõ

Ai đã là dân chơi thứ thiệt hoặc sắp dấn thân vào hành trình thú vị với bàn phím cơ thì đều biết Switch là yếu tố sống còn của một chiếc bàn phím. Switch không chỉ đóng vai trò nhận diện ký tự mà còn là thành phần quyết định độ bền, cảm giác bấm, tốc độ, độ nhạy, lực ấn cần thiết của bàn phím. Cho nên để chọn một bàn phím cơ chuẩn, đầu tiên hết phải chọn switch đúng trước đã, rồi tính gì tính.
Để chọn được một chiếc bàn phím cơ đúng và phù hợp cho mình, đầu tiên bạn phải biết mình muốn loại switch nào

Nguyên tắc quan trọng khi lựa chọn switch

Có ba điều cần phải xem xét kỹ trước khi chọn một loại switch bàn phím cơ: 1/ Phản hồi xúc giác: cảm giác khi chạm vào và ấn phím xuống như thế nào, độ nẩy, độ đàn hồi của phím ra sao. Đây sẽ là điều kiện tiên quyết cho bất kỳ bàn phím nào, vì dù có nhiều tính năng hay hiện đại cỡ nào, cốt lõi của bàn phím cơ vẫn là cảm giác gõ. 2/ Phản hồi âm thanh: đi kèm với hoạt động ấn phím thì có tạo ra âm thanh nào không. Và công việc hay môi trường hiện tại của bạn thì phù hợp với switch yên tĩnh hay có kèm tiếng click? 3/ Lực truyền động: Do bằng g hoặc bằng cN, là lực cần thiết từ hành động gõ của tay để kích hoạt phím. Còn gọi nôm nay là phím nặng tay hay không (càng cần ít lực, nghĩa là càng nhẹ tay và càng nhạy phím). Điều này cũng cực kỳ quan trọng nên cần xác định rõ mục đích dùng bàn phím cơ là gì để có lựa chọn phù hợp.

Có ba loại switch phổ biến trên thị trường hiện nay

Dù đến từ hãng nào, Cherry lâu đời hay các dòng switch clones từ Cherry MX, thì ba dòng switch sau đây vẫn luôn chiếm lĩnh thị trường và có những nhóm khách hàng đặc trưng tùy theo tính chất của chúng: LINEAR SWITCH: Đặc điểm chung của switch linear là có điểm truyền động thấp, phím cực nhạy, cho tốc độ cao, cảm giác gõ mượt mà trơn mịn. Không có độ khấc và không có tiếng ồn. CLICKY SWITCH: switch loại clicky thường là loại nặng tay nhất, cần nhiều lực bấm hơn, điểm truyền động cao hơn hai dòng kia. Luôn đi kèm mỗi lần ấn phím là độ khấc, độ nẩy và âm thanh click clack đặc trưng. Đây chính là các switch đại diện cho dòng bàn phím cơ truyền thống. TACTICLE SWITCH: là loại dung hòa giữa hai dòng trên. Cảm giác gõ đủ êm, đủ nhẹ với điềm truyền động vừa phải. Vẫn có độ khấc nhưng khá yên tĩnh. Đây là các switch phù hợp với giới làm việc văn phòng hay chuyên gõ máy. Dưới đây là mô phỏng hoạt động của ba dạng switch này
Linear switch (nguồn Cherry)
Tacticle switch (Nguồn Cherry)
Clicky switch (nguồn Cherry) Có thể thấy sự khác nhau rất rõ ràng giữa những chuyển động cơ học bên trong từng switch. Và chính cấu tạo cũng như cách vận hành khác nhau này đã tạo nên cảm giác gõ khác nhau khi đưa vào bên dưới bàn phím cơ.

Các thuật ngữ cần biết trước khi chọn switch

Bài trước đây đã chia sẻ với anh em về cấu tạo chi tiết của một switch cơ học truyền thống. Dưới đây chỉ là một hình ảnh gợi nhớ trước khi nói đến các thuật ngữ quan trọng giúp anh em chọn switch đúng Tương ứng với cấu trúc đó, khi chọn mua switch cơ học anh em cần lưu ý các thuật ngữ sau: 1/ Actuation point: điểm truyền động hay còn gọi là điểm kích hoạt: khi ấn phím, stem trong switch đi xuống, tại một điểm nào đó trên toàn quãng đường đi của stem thì hai lá kim loại sẽ tiếp xúc nhau, đóng mạch, xác nhận phím đã được nhấn. Điểm này chính là Actuation point. Với bàn phím cơ actuation point luôn nhỏ hơn tổng hành trình của stem nên cho tốc độ nhanh và lực gõ nhẹ hơn. Còn với bàn phím thường, actuation point sẽ là toàn hành trình, nghĩa là nhấn tới khi phím chạm đáy thì mới nhận tín hiệu nên tốc độ chậm hơn và cần lực nhiều hơn (tính bằng mm). 2/ Actuation force: lực truyền động: chính là lực cần thiết để stem đi đến điểm truyền động (tính bằng g hay cN). Lực này càng lớn thì cảm giác bấm phím càng nặng tay. 3/ Bottom-out: nhấn phím chạm đáy. Hành động này sẽ liên quan đến Total travel distance hay còn gọi là tổng hành trình của stem. 4/ Friction: lực ma sát. Lực cản này được tạo thành khi stem di chuyển trên thanh trượt của switch, hoặc khi hai lá kim loại chạm vào nhau. Tất cả các ma sát trên toàn bộ hành trình đều gây ra lực cản nhất định cho quá trình bấm phím.

Vậy thì điều gì sẽ quyết định cảm giác gõ trên từng loại switch

Điều chúng ta thật sự cần quan tâm khi chọn mua switch, ngạc nhiên lại không phải là từng thông tin riêng rẽ đọc được trên mô tả sản phẩm. Mà chính là mối tương quan và hiệu quả tổng hợp của chúng. Chính mối tương quan này sẽ tạo nên cảm giác bấm khác nhau của từng loại switch. Mỗi loại switch sẽ có một biểu đồ tương quan quan trọng nhất, gọi là Biểu đồ lực Force Curve/ Force-Travel Diagram. Đây là biểu đồ 2D, trong đó:

• Trục ngang đo Travel (mm): là quãng đường di chuyển của stem khi ta có hành động ấn phím. Giá trị tối đa của Travel nằm trong khoảng 0-4mm.
• Trục dọc đo Lực (g hoặc cN): là lực tay tác động khi bắt đầu ấn phím. Giá trị của Force nằm trong khoảng 0-120 cN.

Các thông số nằm trong đồ thị này của mỗi loại switch khi được công bố là hoàn toàn chính xác vì được đo lường bằng các thiết bị đo hiện đại chuẩn quốc tế và được hãng niêm yết chính thức trên website của mình. Mỗi đồ thị hoàn chỉnh sẽ gồm 2 đường cong: một đường thể hiện sự thay đổi của lực khi nhấn phím (đọc từ trái sang phải), một đường còn lại sẽ mô tả lực khi nhả phím (đọc từ phải sang trái)

Kết quả là sau mỗi đồ thị ta sẽ rút ra được 3 thành phần quan trọng ảnh hưởng cảm giác gõ của từng switch:

1/ Actuation point: ở đó hai đường cong lực sẽ gặp nhau 2/ Reset position: điểm nhả phím, tại đó đường cong lực nhả phím (nhìn từ phải qua) sẽ bắt đầu biến thiên từ điểm actuation point. 3/ Tacticle position: điểm tạo khấc của một số loại switch tacticle và clicky. Tại đây đường cong lực ấn phím đạt điểm cao nhất trong suốt quãng đường.
Force Curve của switch Cherry MX Brown. Có Tacticle position, Actuation point và Reset position
Trong khi ở switch Linear thì đồ thị chỉ thể hiện Actuation point và Reset position cùng các lực mà không có Tacticle point. Trên thực tế switch Linear không có độ khấc nào khi ấn phím.

So sánh các thông số giữa các switch

Từ việc đọc các Force Curve chính thức từ các hãng switch, ta có thể tổng hợp được các thông số quan trọng của từng loại. Cụ thể bài viết này sẽ tiếp tục ngắn gọn liệt kê các thông số chi tiết của từng switch đang có phổ biến trên thị trường. Anh em sẽ rất dễ so sánh, tìm hiểu và lựa chọn để có cái phù hợp với mình.

CHERRY MX RED

• Lực ấn 45 cN
• Điểm truyền động 2.0 mm
• Tổng hành trình 4.0 mm
• Tuổi thọ 50,000,000 lần bấm
• Không có tiếng ồn

Loại: Linear. Với độ nhạy phím và phản hồi tuyệt vời, các switch LINEAR Cherry MX RED cho cảm giác gõ siêu nhẹ nhàng và mềm mại, lực bấm cần thiết luôn là nhỏ nhất (trong các dòng cổ điển không phải low-profile). Đây là loại switch hoàn hảo để gõ máy và chơi game hành động chuyên nghiệp.

KAILH SPEED SILVER

• Lực ấn 50 cN
• Điểm truyền động 1.1 mm
• Tổng hành trình 3.5 mm
• Tuổi thọ 70,000,000 lần bấm
• Không có tiếng ồn

Loại: Linear. Switch Kailh Speed silver này được thiết kế dành riêng cho tốc độ cực nhanh. Các phím dùng switch này có thể giúp bạ chiến thắng bất kỳ tựa game video nào. CHERRY MX BROWN

• Lực ấn 55 cN
• Điểm truyền động 2 mm
• Tổng hành trình 4 mm
• Tuổi thọ 50,000,000 lần bấm
• Tactile (có một ít tiếng ồn)

Loại: Tactile. Dòng switch Cherry MX brown này là một trong những dòng phổ biến nhất trên thị trường. Vì cho cảm giác xúc giác tốt, nhưng khá yên tĩnh chỉ với một độ ồn nhẹ. Chúng rất phù hợp để gõ máy nhanh và chính xác. KAILH SPEED COPPER

• Lực ấn 50 cN
• Điểm truyền động 1.1 mm
• Tổng hành trình 3.5 mm
• Tuổi thọ 70,000,000 triệu lần bấm
• Có độ xúc giác kèm một ít tiếng ồn

Đây là loại switch tốt độ cao dành cho các game thủ chuyên nghiệp, nhưng cũng lại vừa phù hợp để gõ máy nhanh.

CHERRY MX BLUE

• Lực ấn 60 cN
• Điểm truyền động 2.2 mm
• Tổng hành trình 4 mm
• Tuổi thọ 50,000,000 lần bấm
• Có tiếng ồn lớn

Loại: Tactile, clicky. Switch Cherry MX Blue của các bàn phím cơ kinh điển luôn là lựa chọn hoàn hảo dành cho những ai trót mê cảm giác khấc khấc sắc nét và âm thanh đặc trưng sướng tai khi gõ phím. Chính cảm xúc giác cao ngút ngàn này giúp người gõ máy gõ chính xác nhất có thể, phù hợp cho công việc nhập liệu, gõ máy chuyên, lập trình viên. KAILH SPEED GOLD

• Lực ấn 50 cN
• Điểm truyền động 1.4 mm
• Tổng hành trình 3.5 mm
• Tuổi thọ 70,000,000 lần bấm
• Clicky kèm tiếng ồn nhẹ

Loại: Tactile, clicky. Anh em không thể trông chờ gì hơn vào tốc độ nhanh ngạc nhiên như lướt trên bàn phím khi dùng loại switch này. Với lực bấm nhẹ, đoạn đường truyền động ngắn và âm thanh vừa phải, các bàn phím cơ dùng switch Kailh SpeedGold hoàn toàn phù hợp cho việc lập trình chuyên nghiệp và nhập liệu tốc độ cao. KAILH SPEED BRONZE

• Lực ấn 50 cN
• Điểm truyền động 1.1 mm
• Tổng hành trình 3.5 mm
• Tuổi thọ 70,000,000 lần bấm
• Clicky với tiếng ồn lớn

Loại: Tactile, clicky. Kailh Speed Bronze giúp người dùng tăng tốc độ và độ chính xác khi gõ. Nó cần ít lực bấm hơn nhiều so với các switch truyền thống, với độ khấc nhẹ, tiếng ồn lớn. Hơn ai hết các gamers hiểu rõ họ cần một loại switch như thế này. Và nó cũng siêu hợp để gõ máy nhanh. KẾT LUẬN Trong phạm vi bài viết này không thể kể hết các dòng switch hiện đang có trên thị trường, chỉ có thể liệt kê những cái tên khác biệt rõ nét. Hy vọng sẽ giúp anh em hạ cánh được sau nhiều vòng bay bối rối khi nhìn vào danh sách các switch cơ học của bàn phím cơ.