Họ đã test bàn phím cơ như thế nào để cho ra các bảng xếp hạng danh giá và đáng tin cậy cho chúng ta

Hàng năm các trang web công nghệ uy tín thế giới lại đưa ra hàng loạt những bảng xếp hạng top, best các bàn phím cơ theo nhiều tiêu chí bình chọn khác nhau, về tính năng, về giá, kích cỡ, mục đích dùng, thiết kế, kiểu kết nối, loại switch… Có bao giờ anh em thắc mắc là họ đã dùng các công cụ hay phương thức nào để đo lường và cho ra các danh sách đó chưa? Bài viết này sẽ hé lộ cách thức đó.

Test bàn phím cơ có giống test các thiết bị điện tử khác không?

Câu trả lời là không nhé. Mỗi thiết bị điện tử đều có máy móc, dụng cụ đo đạc khác nhau để đo lường và cho ra kết quả chính xác đến 99%. Từ đó kết luận được độ bền, chất lượng và hiệu quả của các chi tiết. Nhưng với bàn phím cơ, các con số không nói lên tất cả mà luôn phải đi kèm với trải nghiệm trực tiếp của bản thân người test. Giá trị lớn nhất của mỗi chiếc bàn phím chính là ở cảm giác gõ từ các loại switch khác nhau. Rất nhiều trường hợp switch khác loại, có cùng các thông số như lực bấm, điểm truyền động, tổng hành trình, tốc độ phản hồi của phím, làm cùng chất liệu và độ dày luôn, nhưng khi bấm lại cho ra kết quả hoàn toàn khác nhau. Đó là vì cảm giác bấm là tổng hòa của rất nhiều yếu tố cả bên trong và ngoài chiếc bàn phím gồm: switch, chất lượng build, keycap, chất liệu plate, stabilizer, cách nhà sản xuất kết nối các chi tiết của một phím bấm lại với nhau… Chỉ cần một trong các thứ này đổi thì cảm giác bấm cũng đổi theo ít nhiều. Cho nên kết hợp cả máy móc, thiết bị lẫn trải nghiệm thực tế thì mới test được độ chân thực của một chiếc bàn phím cơ.

Các yếu tố thường được test ở bàn phím cơ

Khi đọc bất cứ review nào về bàn phím cơ, anh em sẽ thường bắt gặp các thông số/ thông tin về các chi tiết sau, đó cũng chính là những phần đã được test kỹ trước khi đưa ra danh sách chọn lọc cho người dùng:

• Switch
• Form factor
• Keycap
• Plate, case
• Đèn nền
• Kiểu kết nối & hệ điều hành tương thích
• Thông số về kích thước, trọng lượng, màu sắc, SKU, giá…
• Một số chức năng quan trọng như: NKRO, macro, bộ nhớ trong, anti-ghosting…
• Phần mềm đi kèm

Những phần quan trọng nào sẽ được kiểm tra bằng máy móc thiết bị đo lường chuẩn?

Đầu tiên là switch

Không quá nhiều nhà sản xuất có thể làm ra switch cho bàn phím cơ nên các thông số và hiệu ứng là hoàn toàn có thể đo lường được. Hơn nữa lịch sử lâu đời của switch đã giúp cố định các biến số, thông số kỹ thuật trên dụng cụ đo đạc, từ đó cho ra kết quả chính xác đến trên 90%. Một lý do khác nữa, switch luôn được làm ra thành thành phẩm từ các hãng sản xuất và không bị thay đổi bất cứ chi tiết nào khi được ráp vào PCB của mỗi chiếc bàn phím. Switch trước và sau khi hoàn thành bàn phím cơ là giữ nguyên hiện trạng. Điều này giúp việc đo các thông số không hề có sai lệch hay dị bản nào. Trước đây nhờ truyền tai nhau, một số người có thói quen đo độ chất lượng của switch thông qua trọng lượng của switch đó với một đồng tiền xu. Nhưng cách này hoàn toàn sai và phản khoa học nhé. Vì trọng lượng của một chiếc switch không có mối liên quan nào tới chất lượng, độ bền hay cảm giác gõ của nó. Một số khác lại sáng tác ra cách đo lường switch bằng calipers. Cụ thể là để đo chiều cao, tổng đường đi và điểm truyền động của switch. Đây cũng lại là một cách thức rất chủ quan và có độ chính xác thấp. Nguyên nhân là vì vận hành của một switch thường diễn ra rất nhanh đôi khi trong phần nghìn giây, và trong suốt quá trình di chuyển đó chỉ cần khác nhau không chấm mấy mm cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Đây đều là những con số rất nhỏ mà mắt thường của chúng ta không thể nào nhìn ra được và dẫn đến đưa ra kết luận sai. Mà giả sử con số cuối cùng sau khi đo bằng calip có chính xác đi nữa thì cũng không thể nào giúp đánh giá toàn diện cho chất lượng và cảm giác gõ của một con switch. Công cụ đo lường switch căn bản (dân chơi bàn phím cơ bình thường cũng có thể tự làm được) là các bộ Switch tester. Đây là công cụ dùng dễ làm dễ dùng, cho ra kết quả cũng khá ok. Bạn chỉ cần tháo switch ra và gắn vào từng vị trí ở bộ tester, gõ thử và đọc các thông số hiện trên màn hình là xong. Đó là nghiệp dư. Còn khi đưa vào tay những người chuyên đo lường bàn phím cơ thì switch sẽ được đo một cách chi tiết cặn kẽ gồm các thông số:

• Đo tiếng ồn: bằng máy đo đơn vị decibel. Kết quả sẽ cho biết được âm thanh của switch nào phát ra ồn hơn. Tất nhiên lần nữa, thông số cũng chỉ là thông số. Nếu dùng switch yên tĩnh nhưng tay bạn gõ mạnh tạo ra tiếng ồn lên bàn phím thì việc dùng bàn phím cơ cũng ồn ào như thường, dù cho âm thanh không đến từ switch mà đến từ đôi tay. Bên cạnh đó còn rất nhiều thứ ảnh hưởng đến độ lớn của âm thanh bàn phím như: stabilizer, vật liệu làm ra switch, chất bôi trơn đang dùng trên switch và thiết kế chung của bàn phím (làm bằng nhựa sẽ cho ra âm thanh khác với làm bằng kim loại hay kết hợp kim loại).
• Kiểm tra kết cấu và vận hành trong của switch: công đoạn testing này được làm bằng thủ công kết hợp máy móc. Các kỹ sư sẽ tháo rời từng thành phần nhỏ trong switch ra, đặt cạnh nhau cùng thể loại nếu cần so sánh. Và sau đó dùng máy đo lường riêng cho từng phần: stem sẽ có máy đo nhịp trượt stem, spring sẽ có máy đo độ co dãn và chịu lực, housing sẽ dùng máy đo độ chịu áp lực, các lá kim loại bên trong sẽ dùng máy đo độ ma sát cơ học. Tất cả những số liệu này được đo đi đo lại có khi đến vài trăm lần, vẽ ra dưới dạng đồ thị biến thiên và cho ra kết luận dựa trên kết quả trung bình của những lần đo đạc.

• Sau đó các kỹ sư testing sẽ dùng một bộ máy chuyên gọi là Máy phân tích kết cấu TA.XT Plus dùng công nghệ Texture Technologies. Đây là bộ máy testing dùng trong rất nhiều lĩnh vực kỹ thuật khác nhau và đặc biệt có rất hữu ích khi dùng để đo lường switch cơ học. Họ sẽ đặt bàn phím lên trên máy phân tích kết cấu này, nhấn nút kích hoạt kiểm tra. Máy sẽ tự dùng đầu dò của mình nâng lên hạ xuống liên tục nhiều lần để tự đo lường và kiểm tra lại các kết quả thông qua phần mềm đã được cài đặt sẵn các thông số chuẩn. Các kết quả sẽ được ghi nhận thành nhiều bộ mẫu khác nhau, kỹ sư sẽ phân tích chúng dưới dạng biểu đồ để so sánh và nhận định các yếu tố ảnh hưởng. Sau đó đưa ra kết quả cuối cùng.

Các thông số cài đặt sẵn và kết quả thu được từ máy phân tích kết cấu chi tiết tới mức độ nếu bạn không phải người trong nghề có đọc cũng không thể hiểu được. Nhưng kết quả thu được hầu như chính xác 99.9%. Kết quả khi đến với chúng ta đã được rút gọn tối đa, dễ hiểu nhất có thể thành những dòng review thông số thường thấy trong danh sách bình chọn. Vô số các bảng thống kê chi tiết như thế này từ các lần đo đạc

Lực bấm (g)

Tổng hành trình (mm)

Lực bấm (g)

Hành trình (mm)

Lực bấm (g)

Hành trình (mm)

1

52.5

3.958

53

3.871

46.9

3.727

2

49.7

3.928

51.3

3.827

50.8

3.677

3

48

3.892

49.4

3.777

54.4

3.627

4

46.5

3.848

51

3.727

54.2

3.577

5

44.2

3.798

55

3.677

52.9

3.527

6

45.4

3.748

56.1

3.627

54

3.477

7

49.1

3.698

56.5

3.577

54

3.427

Tiếp theo là chức năng quan trọng như: NKRO, macro, bộ nhớ trong, anti-ghosting, phần mềm đi kèm…

Các chức năng này sẽ được kiểm tra bằng phần mềm testing có sẵn. Hai công cụ online thường được các trang báo điện tử ưa dùng là AquaKeyTest và Switch Hitter. Sau khi có kết quả lần 1 thì tiếp tục sẽ được double-testing lần nữa qua công cụ kiểm tra của Microsoft là Microsoft Applied Sciences online tool.

Cuối cùng là kiểu kết nối và độ tương thích với các hệ điều hành

Đây là khâu đơn giản nhất trong các phần đo lường bằng tools hoặc máy móc. Chỉ cần thử phần cáp, hoặc kết nối USB, không dây Bluetooth cùng với các thiết bị ngoại vi như PC, smartphone, ipad. Chạy trên các hệ điều hành khác nhau, cùng một lúc với một số bàn phím Bluetooth khác trong khoảng tầm 1 tiếng đổ lại là xác định được phần nào khá chính xác độ ổn định, độ tương thích của bàn phím cơ. Tất nhiên cũng có các yếu tố ngoại lai gây ảnh hưởng như: thời gian dùng lâu thì kết nối sẽ ít ổn định hơn một chút, dùng ở nơi có nhiều kết nối Bluetooth hơn thì khả năng nhiễu cao hơn… Nhưng nhiêu đó đủ để người dùng có cái nhìn tổng quan và khách quan về các thông tin từ nhà sản xuất rồi.

Những phần nào sẽ được kiểm tra khách quan bằng cảm nhận và trải nghiệm

1/ Cảm giác gõ

Nhất trí ở điểm này rồi. Vì cảm giác gõ của mỗi switch là mỗi khác, thậm chí sẽ rất khác nữa nếu đặt vào từng bàn phím cụ thể. Chỉ có thể cảm nhận bằng tay với hành động gõ phím trực tiếp trong một hoặc thậm chí vài ngày liên tục. Trong rất nhiều trường hợp, người chịu trách nhiệm test bàn phím cơ sẽ cần đặt lên bàn rất nhiều bàn phím theo cùng một tiêu chí nào đó (ví dụ cùng loại switch Cherry tacticle, hoặc cùng thuộc một dòng bàn phím của hãng), và liên tục gõ, so sánh, gõ, cảm nhận trong nhiều ngày liền, thì mới có thể thật sự hiểu được sự khác nhau của từng mẫu bàn phím như thế nào về trải nghiệm gõ.

2/ Keycap

Chắc anh em rất ngạc nhiên đây. Keycap vốn dĩ là phần quan trọng của chiếc bàn phím cơ, có hình hài cụ thể không hề trừu tượng, lẽ ra phải được test bằng máy móc hay chí ít là các thông số khoa học cụ thể. Nhưng anh em phải biết là rất nhiều danh sách bàn phím cơ đã được chọn lọc mà không hề thông qua bất cứ đo đạc nào dành cho keycaps. Lý do là gì?

• Cái mà máy móc có thể kiểm tra được ở keycap chính là: chất liệu tạo thành, độ dày, và kỹ thuật in. Chất liệu và kỹ thuật in hoàn toàn có thể nhận ra bằng mắt thường (nếu bạn thật sự là chuyên gia ở lĩnh vực này). Độ dày của keycap cũng có thể so sánh dễ dàng khi đặt hai keycap cạnh nhau.
• Một yếu tố quan trọng nhiều người quan tâm khi nói đến keycap chính là độ mài mòn khi dùng. Thật ra nó khá chủ quan vì mài mòn keycap phụ thuộc vào cả ba yếu tố vừa kể trên, lại cũng vừa ảnh hưởng nhiều bởi thói quen gõ phím nặng nhẹ, mồ hôi tay nhiều ít, tần suất dùng bàn phím cơ bao lâu trong ngày. Cho nên chỉ cần biết 3 chi tiết trên thôi, những cái còn lại là chủ quan người dùng, kết quả testing không thể can thiệp.
• Ký tự in của cùng một kỹ thuật in cũng có độ bay mòn khác nhau tùy thuộc vào cảm nhận của người dùng. Nếu bạn nghĩ nó mờ là nó mờ, bạn nghĩ nó còn đậm là còn đậm. Suy nghĩ chủ quan này máy móc cũng không đo được.

Vậy cách nào để đánh giá keycap Như đã nói ở trên, keycap thường được đánh giá qua ba yếu tố có thể quan sát bằng mắt thường và từ công bố chính thức của hãng:

• Chất liệu làm ra keycap: thông dụng sẽ có PBT, ABS, kim loại và một số loại nhựa trung bình khác rất dễ nhận ra ở các bàn phím rẻ tiền.
• Kỹ thuật in: các kiểu in die-sub/ laser-etching hoặc doubleshot vừa có thể đọc được qua thông tin in trên bao bì sản phẩm, cũng vừa có thể kiểm chứng dễ dàng qua mắt thường và cảm giác khi tay sờ vào ký tự.
• Độ dày của keycap: tháo một keycap ra khỏi bàn phím, dễ dàng có thể dùng thước để đo độ dày các cạnh keycap, hay đặt cạnh một keycap bàn phím khác để so sánh. Độ dày của keycap ảnh hưởng tới trọng lượng chung của bàn phím, chất lượng build tổng thể và một chút kha khá lên cảm giác gõ.

Chỉ cần 3 yếu tố trên đủ để bạn có thể biết được bộ keycap là “tốt” hay “không tốt”. Không cần phải làm mọi thứ quá phức tạp.

Các yếu tố testing cần đến cả máy móc và kiểm tra bằng cảm nhận kinh nghiệm

• Form factor
• Plate, case
• Đèn nền
• Thông số về kích thước, trọng lượng, màu sắc, SKU, giá..

[Video thumbnail removed - please see original video] Là các thành phần đòi hỏi testing dựa trên cả hai cách: bằng máy móc để đo lường và sau đó là cảm nhận của người test. Ví dụ phần plate và case, máy móc chỉ có thể cho ra được chất liệu làm cụ thể của từng phần là gì, độ dày, độ biến dạng hay độ chịu lực. Nhưng phải nhờ đến người test thì mới có thể nhìn ra được mọi thứ gắn kết với nhau có chắc chắn hay không, cầm trên tay vững vàng không hay bị xộc xệch, có âm thanh lạch cạch khó chịu hay không… Đèn nền cũng tương tự, máy đo sáng sẽ được kết hợp cùng máy đo quang phổ để xác định được số lượng màu và các kiểu hiệu ứng mà bộ đèn của bàn phím đang có. Nhưng để kết luận là “đèn nền RGB hiệu ứng đẹp mắt, chất lượng, ánh sáng tốt” thì phải dùng đến mắt thường với cảm nhận có phần hơi chủ quan nhưng đã qua kinh nghiệm rất nhiều năm testing của các kỹ sư thì mới ra được. Màu sắc, kích cỡ, độ thẩm mỹ, giá cả có phù hợp hay không … mấy cái này cũng phụ thuộc nhiều vào nhận định của các kỹ sư testing để đưa ra gợi ý và lời khuyên cho người dùng. KẾT LUẬN Coi bộ 80% công sức bỏ ra trong cả quá trình testing chuyên nghiệp dài đằng đẵng đều dành hết cho switch. Vậy mới hiểu được vì sao người ta vẫn luôn nói switch là linh hồn là trái tim của mỗi chiếc bàn phím cơ. Hy vọng bài viết này giúp anh em phần nào hiểu được cách các chuyên gia đã kỳ công để test từng chiếc bàn phím và cho ra những danh sách gợi ý hoàn toàn đáng tin cậy cho chúng ta. Kỳ công và cực khổ lắm các bác ạ, không phải đùa đâu.