Mỗi ngành đều có những đại diện thương hiệu mang tính “chuẩn mực”, sản xuất ra những sản phẩm mang tính hệ thống và nền tảng. Nếu bàn phím cơ gốc gác có IBM model M thì switch cơ hoc truyền thống gọi tên Cherry. Trên thị trường switch cơ học, đúng ra mà nói thì chỉ phân làm 2 nhóm: nhóm Cherry và nhóm Cherry clones. Đủ để hiểu Cherry là cây đa cây đề cỡ nào trong làng switch. Cherry là thương hiệu Đức có từ năm 1953, nền tảng là sản xuất switch, cung cấp cho thị trường bán lẻ và các đối tác là công ty sản xuất bàn phím cơ. Đồng thời Cherry cũng có dòng bàn phím riêng của mình mang tên Cherry. Cho tới nay Cherry là thương hiệu bàn phím cơ lâu đời nhất còn tồn tại và phân phối trên thị trường.

Vì sao switch Cherry lại là chuẩn mực của switch cơ học

Ngay từ những dòng switch đầu tiên, với sự đầu tư, nghiên cứu và phát triển nghiêm túc, Cherry đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường switch chỉ với 4 sản phẩm theo chốt thuộc dòng MX (Black, Blue, Red và Brown). Theo như đánh giá từ người dùng lẻ và các thương hiệu bàn phím cơ dùng switch Cherry, thì switch Cherry dù cho lịch sử có ghi nhận nhiều “kẻ đến và đi” thế nào, vẫn là cái tên tượng đài trong làng phím cơ. Switch Cherry nổi tiếng và là tấm gương cho nhiều thế hệ switch sau này vì:

1/ Có kiến trúc chuẩn cơ học

Ngày nay chúng ta có thể tìm thấy rất nhiều dòng switch biến tấu khác nhau như switch điện dung (Topre), switch quang học, switch cắt kéo… Nhưng để nói về cấu trúc và cơ chế vận hành chuẩn cơ học thì chỉ có thể là Cherry. Cấu tạo chung của các switch Cherry gồm 5 phần cơ bản sau:

• Top Housing (Thân trên) là một thành phần bằng nhựa được đúc bằng CAD với độ chính xác cực cao sai sót chưa đến 0.01mm. Thân trên kết hợp với thân dưới (housing base) tạo thành bộ khung cho toàn bộ switch, định hướng cho nắp trượt khi nhấn xuống.
• Switching Slide / Stem (Khối trượt) bằng nhựa được đúc CAD chính xác, đóng vai trò kết nối giữa nắp phím (key cap) ở trên và lò xo ở dưới. Đây cũng là bộ phận quyêt định đến độ phản hồi (tactile) và âm thanh (clicky) của toàn bộ switch.
• Crosspoint contact (Chân tiếp xúc chéo) là trái tim của mọi switch Cherry MX. Nó được làm bằng kim loại có thiết kế như 1 chiếc kẹp 2 lưỡi, mỗi lưỡi có 1 chân kết nối với bảng mạch PCB bên dưới. Khi phím được nhấn, phần stem trượt di chuyển sẽ khiến 2 lưỡi này tiếp xúc với nhau, mạch được đóng ghi nhận phím bấm thành công.
• Coil Spring (Lò xo đàn hồi) là một chiếc lò tạo nên sức nặng lên ngón tay khi gõ phím va giúp trả lại switch về vị trí cũ khi nhà phí. Nó được chế tạo chính xác tạo nên đặc tính riêng của từng loại switch.
• Housing Base (Thân dưới)là thành phần bao bọc còn lại của switch, được làm bằng nhựa và sợi thủy tinh. Phần mặt trong của thân dưới có ngoàm để kết nối với thân trên (Top Housing). Phần mặt ngoài là đế của switch được gắn vào mạch phím.

Và cơ chế hoạt động cũng chuẩn mực, là: khi phím được bấm, stem được nhận xuống tạo áp lực lên lò xo, kích hoạt tiếp xúc của phần chân tiếp xúc (actuation point) và được máy tính ghi nhận.

2/ Switch Cherry có tuổi thọ cao đáng ngưỡng mộ

Một số người có thể mang Cherry đi so sánh với các dòng switch quang học hay điện dung hiện nay, và có phần thiên về “người mới” vì những con số quá ấn tượng. Nhưng xin thưa là hãy khách quan so sánh Cherry với các switch cơ học “thuần chủng” thì sẽ thấy vào thời điểm ban đầu, sơ khai của bàn phím cơ và đặc biệt là khi so với hàng loạt bản clones thì tuổi thọ của switch Cherry là vô đối. Cụ thể là 50 triệu lần bấm trở lên (trong khi switch quang học và điện dung thường là 70-100 triệu lần bấm). Cho tới nay, thế giới đã chứng kiến rất nhiều đổi thay, nhưng chất lượng và độ bền của các switch Cherry thì vẫn nguyên vẹn như ngày đầu. Và vẫn là thương hiệu switch nổi tiếng chất lượng nhất trên thị trường. Một cái tên bảo chứng cho tất cả.

3/ Switch Cherry cò độ tin cậy cao

Có thể chịu được nhiệt độ từ -40ºC đến 180ºC. Với một tổ hợp nhựa, kim loại từ trong ra ngoài và chịu được khoảng nhiệt độ rộng như vậy thì rõ ràng đã chứng minh được độ tin cậy cao vót của Cherry.

4/ Đa dạng về cảm giác gõ

Cherry không chỉ dừng lại ở một hay hai loại switch mà liên tục cho ra các dòng switch khác nhau để thỏa mãn nhu cầu và sở thích gõ của người dùng. Và riêng trong từng dòng cụ thể lại có nhiều biến thể khác nhau khiến cho dãy sản phẩm của Cherry trở nên đa dạng, hấp dẫn và mang tính linh hoạt cao.

5/ Tiếp cận tốt trên mọi mặt trận

Cùng chơi bàn phím cơ nhưng mỗi nhóm phân khúc sẽ có những quan điểm và thỏi quen chọn lựa sản phẩm riêng. Cherry “phong tỏa” hết các mặt trận này không chỉ bằng việc đưa ra hàng loạt model switch đa dạng mà còn gom luôn cả nhóm người dùng (khá lớn) chơi phím cơ thượng đẳng: bàn phím cơ custom với dòng switch đặc trưng để tự ráp bàn phím cơ. Với chiến thuật phân phối khéo léo, sản phẩm chất lượng đa dạng, Cherry đã đi vào lòng người và thành tượng đài switch vững chắc cho tới hôm nay. Ít quảng cáo, không dông dài, không bóng bẩy, chỉ quan tâm đến giá trị cốt lõi là những gì Cherry đã và đang làm từ đó đến giờ.

Phân loại các dòng switch Cherry

Dòng switch nổi tiếng nhất của Cherry là Cherry MX được giới thiệu vào năm 1984. MX Black là switch đầu tiên được ra mắt (1984), đặt nền móng cho công nghệ của các dòng switch MX được phát triển đến ngày nay. Lần lượt các dòng switch MX khác được ra đời trong những năm sau đó và nhanh chóng trở thành tiêu chuẩn: MX Brown (1994), MX Blue (2007) và MX Red (2008) và các dòng sau đó. Đây là bảng tóm tắt có thể nói là đầy đủ nhất với các dòng switch Cherry hiện nay. Mình cùng xem qua trước khi vào chi tiết nha. Hiện đang có 13 loại switch Cherry MX đang được sản xuất, 12 đang được dùng trước giờ và 1 loại mới nhất là Cherry Viola đang được đưa vào sản xuất và dự định sẽ mang tới loạt sản phẩm bàn phím cơ giá rẻ. Mỗi loại switch có 1 đặc tính khác nhau, chủ yếu là Tacticle/ Linear và Clicky và chia thành ba dòng lớn:

#1. Dòng MX original:

MX Original gồm 7 dòng switch phổ biến nhất của Cherry: Black / Red / Brown / Blue / Silent Red (Pink) / Silent Black / Clear. Trong số này Red / Brown / Blue là những switch phổ biến nhất, có thể gặp trên bàn phím của bất kỳ hãng lớn nào. Cụ thể đặc tính và thông số từng loại trong MX original như sau: Cherry MX Black (Linear) MX Black là loại switch ra mắt đầu tiên của Cherry vào năm 1984. Ngay khi vừa phát hành, Black switch đã tạo được dấu ấn sâu sắc và gây ngạc nhiên cho cả giới công nghệ. Black là switch Linear, với đặc trưng là cho cảm giác tuyến tính, phím ấn mượt mà từ trên xuống dưới, nhưng lại là dòng switch nặng tay nhất nhì trong nhà Cherry với actuation force lên tới 60g. Hồi Black mới ra vì chưa có sự lựa chọn nên dù thấy có tí lăn tăn nhẹ hơi sai sai khi gõ văn bản nhanh nhưng mọi người không thấy phàn nàn gì. Vì thật ra lúc đó nó đã là tốt nhất và duy nhất rồi. Và cũng chính vì cần lực bấm mạnh để gõ phím, nên nhược điểm của Black là dễ gây mỏi khi sử dụng trong thời gian dài. Cherry MX Red (Linear) Sau Black là Red. Thừa hưởng đặc tính của Black và thừa thắng xông lên, Cherry lại tiếp tục với dòng Linear quen thuộc, nhưng lần này rút kinh nghiệm đợt trước, Cherry đã có vài cải tiến trong “nội bộ” để phần lò xo mềm mỏng hơn, nhẹ nhàng hơn. Kết quả là cho ra dòng MX RED Linear nhẹ trơn tay nhưng với lực bấm chỉ có 45g, giúp người dùng đỡ mỏi tay hơn nhiều so với Black. Nhờ quyết định cải tiến quan trọng này mà RED từ khi mới có mặt (cho tới nay) đã nhanh chóng trở thành dòng switch linear được ưa chuộng và phổ biến nhất trong người dùng phím cơ. Kể cả các hãng lớn chuyên dùng switch Cherry (như Filco) mà nếu có dùng linear thì chắc chắn dùng Red. Cherry MX Brown (Tactile) Sau RED thì Cherry tiếp tục cho ra loại switch original tiếp theo là MX Brown năm 1994. Nếu Red làm ra để chuyên dùng cho gaming hoặc những người yêu sự yên tĩnh và mềm mại khi bấm phím, thì Brown mang lại một lựa chọn khác hơn với độ khác khi bấm phím rật rõ ràng, độ nhạy phím cao, phản hồi xúc giác tốt, nâng cao độ chính xác và cảm giác “đã” tay khi bấm. MX Brown được xem là lựa chọn dung hòa được nhiều thái cực, phù hợp cả để gõ máy lẫn chơi game. Brown được nhiều người yêu thích vì vẫn cho xúc giác rõ ràng, nhưng không tạo ra nhiều tiếng ồn như Blue hay không quá yên tĩnh như Red mà cảm giác gõ cũng nhẹ nhàng êm ái. Cherry MX Blue (Clicky & Tactile) Blue là loại MX switch Original tiếp theo mà Cherry phát triển, ra mắt vào 2007 lần đầu tiên được dùng trên bàn phím cơ Filco. Và ngay lập tức tạo thành cơn sốt. Nhiều người cho rằng gõ phím cơ là phải gõ với switch Blue như này, mới có cảm giác mạnh, mới có độ xúc giác như lý tưởng và âm thanh click clack cơ học rất đặc trưng. Mục tiêu của Cherry lúc đó là thôn tính thị trường dân gõ phím và chuyên viết lách (như nhà văn, phóng viên, nhập liệu, lập trình…). Blue có đặc tính tacticle như Brown, nhưng khác là có kèm âm thanh clicky đặc trưng mỗi khi nhấn phím, với lực bấm 50g khá vừa tay. Tacticle như brown đã giúp việc nhấn phím chính xác hơn, nay Blue còn có thêm phần âm thanh nên trong giới vẫn luôn nói với nhau rằng so về độ chính xác thì không ai qua mặt Blue. Blue là loại switch ồn ào nhất trong các dòng switch cơ của Cherry. Nên nếu để dùng cho cá nhân, ở không gian riêng tư thì quá tuyệt chứ còn dùng ở nhà, văn phòng thông các partition thì không hợp chút nào. Bạn có thể bị khiếu nại vì gây ra white noise quá lớn :) Cherry MX Silent Black (Linear) Là em sinh đôi của MX Black nhưng khắc phục được điểm yếu của Black gốc là bỏ qua tiếng ồn. Tuy có tiếng là nặng tay nhưng thật ra Black luôn có khách hàng “ruột” của mình, có những người tìm đến bàn phím cơ vì cảm giác bấm nặng tay, bấm kèm “giải tỏa tâm trạng”. Black Silent cũng có lực ấn 60g như anh giai Black, nhưng khác biệt là hành trình phím ngắn hơn, chỉ còn có 3.7mm (so với Black là 4mm). Silent Black này sẽ phù hợp cho nhóm khách hàng của Black nhưng có thêm yêu cầu là phải yên tĩnh để không làm phiền người xung quanh. Cherry MX Silent Red (Linear) Cũng là một phiên bản silent nhưng là của RED MX (còn có tên gọi là MX Pink). Vẫn là Red đó, linear đó, bấm mềm mại, nhẹ tay như bản gốc nhưng có tích hợp công nghệ chống ồn đặc biệt do Cherry tự phát triển. Cho nên em nó linear mượt mà, nhẹ tay và rất yên tĩnh. Đây cũng là một dòng switch rất rất phổ biến trong các bàn phím cơ thương hiệu lớn dùng switch Cherry MX. MX Red silent có lực bấm 45g, và hành trình phím 3.7mm (so với bản gốc 4mm). Cherry MX Speed Silver (Linear) Cherry đã làm ra kha khá dòng linear silent như Black silent và Red silent với ưu điểm là không có tiếng ồn và bấm nhanh hơn (điểm truyền động chỉ còn có 3.7mm so với 4mm ở bản gốc). Nhưng dường như vẫn chưa hài lòng với kết quả đó. Đến 2016, Cherry quyết định cho ra mắt một dòng switch Silent nữa mà điểm kích hoạt siêu siêu ngắn chỉ còn 1,2mm so với các switch khác trên thị trường, ngắn lắm là cũng phải trên 2mm cả, và tổng hành trình chỉ có 3.4mm. Toàn bộ hai cải tiến này tạo ra cho switch MX Speed Silver một khả năng đặc biệt là độ nhạy phím cực cao, gõ cực đỡ mỏi tay. Cho nên cực kỳ phù hợp với việc chơi game đặc biệt là game tốc độ. Ngay từ khi mới ra mắt Speed Silve đã được dành làm switch độc quyền cho các bàn phím cơ Corsair (có khi là đơn đặt hàng của Corsair không, cái này mình đoán thôi). Nhưng hiện giờ thì Speed Silver đã được mang ra dùng trên nhiều bàn phím cơ cao cấp khác rồi, không chỉ có Corsair.

#2. Dòng MX low-profile

Đặc trưng của bàn phím cơ từ đó giờ là các phím luôn ít nhiều sẽ cao hơn các bàn phím mang, mỏng nhất là các loại phím dùng cho laptop. Và nhiều người không khoái điểm này vì cho rằng nó khá mỏi tay đặc biệt khi dùng nhiều dùng lâu. Nên Cherry quyết định nghiên cứu và làm ra loạt switch mới với đặc điểm chung là low-profile vào năm 2018. Đây là dòng switch có thiết kế mỏng gọn, nhẹ hơn hẳn so với các switch bình thường và có cấu tạo các thành phần bên trong ngắn đi, từ đó rút ngắn tổng hành trình và hành trình kích hoạt. Loại switch này phù hợp cho cả gõ máy nhanh lẫn chơi game tốc độ cao. Trong dòng low-profile của Cherry chia làm các loại sau:

MX Low Profile Red (Linear)

Switch MX low-profile Red cũng là switch Linear giống như phiên bản gốc MX Red nhưng giờ hành trình phím chỉ có 3.2mm và điểm kích hoạt chỉ còn 1.2mm, nên cảm giác gõ vẫn mượt mà, êm ái và phím bấm cực nhanh. Các bàn phím cơ cao cấp dạng low-profile dùng switch Cherry đa phần đều dùng loại switch low-profile Red này. MX Low Profile RGB Speed

Trong dòng low-profile của Cherry còn có một loại switch nữa, ít phổ biến hơn, là low-profile Speed. Đây là phiên bản ngắn gọn của Speed Silver của dòng MX. Bản gốc đã nhanh nhạy hơn người nên bản ngắn gọn này phải nói là siêu nhanh nhạy. Speed low-profile là switch nhanh nhất của Cherry với điểm kích hoạt chỉ còn 1mm. Loại switch này có nguồn gốc từ dự án kết hợp đặc biệt giữa Cherry và Corsair, và hiện cũng đang được dùng độc quyền trên các bàn phím low-profile của Corsair.

#3. Dòng MX Special:

Trong giới chơi phím cơ thì 50-60% là dùng bàn phím cơ có sẵn. Phần trăm khá lớn còn lại thì có xu hướng thích chơi bàn phím custom hoặc tự rap bàn phím. Và người dùng trong nhóm khách hàng này nếu đã là fan của Cherry thì sẽ dùng một trong các loại switch Cherry dòng đặc biệt sau:

Cherry MX Green (Cliky & Tactile)

MX Green được xem là phiên bản nặng tay hơn của MX Blue, với lực nhấn actuation lên đến 70 gf. Ngoài ra, các tđặc tính khác đều tương tự MX Blue: clicky & tactile. Vì yêu cầu lực nhấn mạnh, MX Green thường được dùng làm switch của spacebar trên các bàn phím dùng MX Blue.

MX Green thuộc dòng switch Tacticle Clicky, tương tự như MX Blue nhưng có lực bấm nặng hơn, lên tới 70g. Switch này được dùng riêng khi ráp các phím lớn như space bar hoặc Enter phối cùng switch Blue cho các vị trí khác. Cherry MX Clear (Tactile)

Còn switch MX Clear thì tương tự như MX Brown, nhưng cũng với lực bấm nặng hơn 65g. Được đánh giá là mang lại cảm xúc giác tốt hơn so với Brown. Loại switch MX Clear này thường được dùng trên các bàn phím tự chế kiểu tacticle, cho những người mê cảm giác phản hồi mạnh mẽ nơi các đầu ngón tay. Cherry MX Grey (Tactile)

MX Grey là switch bấm nặng tay nhất trong gia đình lớn Cherry, với lực bấm lên tới 80g. Mang lại cảm giác phản hồi xúc giác tốt và bấm rất đằm tay. MX Grey thường được dùng kèm với các bàn phím dùng switch MX Clear.

Vậy tôi nên chọn loại switch Cherry nào?

Switch là một trong các yếu tố cần cân nhắc hàng đầu khi mua bàn phím cơ. Và đề chọn switch đúng chúng ta cần tự trả lời các câu hỏi sau đây:

• Thích ồn hay yên tĩnh? Nếu mê tiếng clickclack đặc trưng của bàn phím cơ cổ điển và không gian xung quanh hoàn toàn cho phép thì nên chọn switch Blue, còn nếu yêu yên tĩnh thì nên chọn Red hoặc RED silent.
• Có thích phản hồi xúc giác khi gõ phím không? Hay chỉ thích các bàn phím bấm mềm mượt và phím đi xuống trơn tru không có độ khấc nào? Trả lời câu này sẽ giúp bạn khoanh vùng nhóm switch Tacticle hay Linear.
• Bạn có thói quen gõ phím thế nào: mỗi người có thói quen gõ phím máy tính khác nhau, vậy bạn thuộc dạng nào, thích gõ luớt nhẹ các đầu ngón tay lên các phím hay phải bấm nặng tay đi hết chiều cao phím mới thích?
• Dùng bàn phím cơ làm gì? Có thể câu hỏi này thừa vì một khi đã quyết định mua bàn phím cơ ta đều biết các ưu điểm vượt trội của nó so với bàn phím thường, và đặc biệt là nó có thể giúp ích gì ta trong công việc hay giải trí. Xác định rõ mục đích dùng sẽ giúp bạn chọn loại switch phù hợp và hỗ trợ tốt nhất cho mình. Cụ thể nào:
  • Nếu dùng gõ máy như nhà văn, lập trình viên: nên chọn clicky hoặc Tacticle clicky để có cảm giác gõ phím tốt hơn và tăng độ chính xác khi gõ máy.
  • Nếu chơi game thì nên dùng Linear hoặc linear low profile
  • Nếu dùng để ru con hay ASMR thì dùng Clicky nhé.

LỜI KẾT Thế giới bàn phím cơ kỳ diệu bao nhiêu thì thế giới switch cũng ảo diệu và phong phú không kém. Nếu có một ngày gõ phím cơ mà thấy buồn chán quá thì phóng ngay ra tiệm gần nhà thử hàng loạt chiếc phím cơ switch khác nhau. Sẽ thấy cuộc đời muôn màu đáng sống lắm :)