Nếu đã thật sự đi sâu vào thế giới bàn phím cơ, đặc biệt là mảng bàn phím cơ custom thì bạn hẳn đã nghe rất nhiều về Plate và về PCB. Đi đôi với hai khái niệm này là một thuật ngữ nghe khá quen tai “mounted”. Hôm nay cùng banphimco.com tìm hiểu về sự khác nhau giữa Plate mounted và plateless nhé.
Các khái niệm
- Plate: tấm cố định switch trên bàn phím cơ, là một miếng phẳng có đục lỗ vừa khớp với các vị trí switch trên bàn phím. Mục đích của Plate là để cố định lần nữa vị trí của các switch trên bàn phím từ đó tăng độ ổn định và sự chắc chắn khi gõ phím. Plate cao cấp thường được làm từ chất liệu carbon, đồng, trung bình thì có nhôm, và cả một số làm từ phi kim loại như mica, nhựa…
- PCB (hay còn gọi là bảng mạch in): PCB là viết tắt của cụm từ “printed circuit board” – tạm dịch là bảng mạch in, đây là cách kinh tế và hiệu quả để làm ra các mạch điện tử, trong đó bao gồm cả các thiết bị công nghệ mà bàn phím cơ chỉ là một phần. PCB có thể được miêu tả như sau: các đường dẫn mạch được khắc lên một tấm đồng mỏng thay vì là các dây điện rời riêng lẻ. Những đường dẫn mạch nhỏ xíu này được gọi là “traces”. Sau đó một lớp keo sẽ được tráng qua mặt trên của tấm đồng. Thường lớp seal này có màu xanh lá đậm, màu đồng hoặc màu đỏ nhưng hiện nay thì nó đã đa dạng hơn và có luôn các tone màu tươi sáng để nhận dạng.
- Mounting: là cách gắn kết giữa hai vật lại với nhau. Trong từng trường hợp và với từng chi tiết điện tử, mounting sẽ có các vị trí và phân loại khác nhau. Để tìm hiểu thật sâu về các dạng mounting trên bàn phím cơ, mình đã từng viết một bài chia sẻ rất dài, đọc hơi mệt, anh em nào hứng thú có thể xem thêm tại đây.
Ngoài các khái niệm chính liên quan trực tiếp tới bài viết này, thì anh em nào muốn đọc thêm về những phần cứng trên bàn phím cơ có thể vào đây. Series gồm 2 bài đọc bao mệt.
Trên bàn phím cơ, switch được nối với PCB thế nào?
Ở bàn phím cơ truyền thống (không phải dạng hotswap hay các switch không-cơ đặc biệt) thì các switch được hàn vào PCB. Một bàn phím cơ tốt và đạt chuẩn sẽ bao gồm luôn một tấm plate bằng thép có tác dụng hỗ trợ các switch để gắn kết vào PCB tốt và bền chặt hơn.
Nhưng hiện nay do nhu cầu chơi phím custom ngày càng nhiều, và bản thân các switch cũng cần có một độ ổn định cao hơn so với quá khứ nên đã xuất hiện một bộ phận mới trên các bàn phím cơ chính là Plate, tấm cố định switch, có tác dụng đúng như tên gọi của nó. Và đa phần các bàn phím cơ hiện đại đều dùng kiểu Plate-mounted, nghĩa là switch không gắn trực tiếp trên PCB và có một lớp trung gian giữa là Plate để cố định mọi thứ lại với nhau và hạn chế rủi ro trong quá trình thao tác custom phím.
Vậy, plateless là gì?
Bàn phím cơ plaleless là trong cấu tạo, các switch được hàn trực tiếp lên trên bản mạch PCB và không có thành phần ở giữa để tạo sự cố định cho cả hệ thống. Như hình bạn có thể thấy gắn là gắn, xong rồi hàn vào thôi, không có phần nào đệm giữa cả. Trông hơi sợ nhỉ, cảm giác như có gì hỏng hóc một phát là xong cả bàn phím luôn ấy.
Ưu điểm của các bàn phím cơ plateless
Các bàn phím cơ plateless thường rất cơ động và lắp ráp nhanh gọn. Nếu muốn mở top cover của switch để thay hay lube switch thì có thể làm rất dễ trên các bàn phím cơ plateless không cần gỡ mối hàn, chỉ việc dùng switch-opener để mở thôi. Nếu bạn chuyên sâu về bàn phím cơ hoặc làm công việc liên quan tới vệ sinh, lube switch thì đây là một lợi thế. Còn với người dùng bình thường, đa phần theo mình không có lợi ích nhiều.
Còn Plate-mounted là gì
Như có đề cập ở rên, các bàn phím kiểu Plate-mounted, thì các switch sẽ được gắn cố định với một tấm kim loại (là Plate, thiết kế đơn giản chỉ là một tấm phẳng làm từ kim loại hoặc phi kim loại có các lỗ trống tương thích với khu vực cùa từng switch). Tác dụng chính của Plate là để cố định vị trí của các switch với PCB, không xô lệch không chạy đi đâu được.
Với bàn phím cổ điển có mối hàn thì Plate có thể xem như bước bảo hiểm thứ hai để dù cho mối hàn có vấn đề gì thì switch vẫn còn cố định trên PCB. Với các bàn phím cơ hot-swap thay switch không cần hàn thì Plate là món linh kiện không thể thiếu trong cấu tạo.
Ưu điểm của Plate-mounted chính là nhược điểm của plateless và ngược lại
Các bàn phím cơ có Plate trong cấu tạo sẽ cho một tổng thể hoàn thiện, cứng cáp hơn. Và cảm giác gõ từ đó cũng chắc nịch, gọn gàng, sắc nét hơn là bàn phím chỉ có PCB. Tất nhiên chỉ là một phần của cảm giác gõ thôi vì để đánh giá chất lượng gõ của một bàn phím cơ thì luôn phải dựa vào switch, case và keycap nữa.
Nhưng cũng có vài người cho rằng cảm giác gõ trên plateless thanh nhẹ và súc tích hơn, chưa kể lợi thế khi tháo top-cover của switch mỗi lần cần vệ sinh hay lube switch. Cho tới hiện tại thì số lượng các bàn phím cơ dùng Plate-mounted rõ ràng nhiều và đa dạng hơn hẳn với chất lượng được đánh giá tốt hơn về mọi mặt. Các thương hiệu bàn phím cơ trên thị trường đa phần cũng dùng các gắn kết này cho bàn phím của mình vì đảm bảo chất lượng và độ ổn định của switch tốt hơn.
Các kiểu Plate-mounting hiện nay
Trong sản xuất hàng loạt thì mỗi nhà cung cấp sẽ tự chọn cho mình một kiểu plate mounting riêng, có thể được thiết kế riêng khác đi một chút so với các loại trên, nhưng về nguồn gốc là cũng từ đó mà ra. Còn với bàn phím tùy chỉnh thì tùy vào sở thích và tay nghề mà mỗi người cũng sẽ chọn ra cho mình một kiểu mouting để build bàn phím. Phần này hơi sâu rồi, nhưng mình kể ra để anh em tham khảo thêm nếu đang muốn tự build bàn phím cơ cho mình:
Loại #1: Tray-mounted plate / Tray mount
Các plate gắn trên khay (tray-mounted plate) là cách lắp cơ bản và thường thấy nhất ở các bàn phím cơ custom. Nó có kiểu một chiếc hộp thả vào với các thiết bị dự phòng để bảo vệ cho combo PCB và plate. Anh em có thể tìm thấy dễ dàng kiểu plate này trong các bàn phím custom của KBDfans.
Loại #2: Top-Mounted Plates/Top Mount
Case của các bàn phím theo kiểu top-mounted thường có 2 phần chính: case trên và case dưới. Plate top-mounted sẽ có các mấu gắn với lỗ vít để vặn vào phần case trên, và tiếp theo là vặn vào case dưới khi lắp ráp hoàn chỉnh bàn phím. Top-mounted plate là một trong các hệ thống phổ biến ở các bàn phím custom.
Loại #3: Bottom-Mounted Plates/Bottom Mount
Các plate gắn bên dưới có cấu trúc tương tự như Top mount vừa kể trên. Nó cũng có các tab gắn, nhưng thay vì gắn trên top case thì giờ nó gắn với bottom case. Với kiểu thiết kế plate này thì âm thanh phát ra khi gõ phím sẽ có cảm giác “từ đáy” rõ ràng và chi tiết hơn, trải nghiệm gõ cũng ổn định hơn vì ở mặt dưới case sẽ có nhiều vật liệu hơn để rung động truyền qua. Nhưng vì một vài lý do nào đó chưa rõ mà kiểu plate này rất ít phổ biến, cực kỳ hiếm. Hiện tại chỉ mới thấy có trên bàn phím cơ cổ KBD 8X và KMACs.
Loại #4: Sandwich-Mounted Plates/Sandwich Mount
Các plate kiểu sandwich-mounted có cấu tạo đúng như tên gọi của nó: Plate nằm kẹp giữa top case và bottom case và nửa dưới được vặn vào phần trên cùng. Chính nhờ cấu tạo gắn kết chặt xung quanh plate (thay vì chỉ có một vài điểm như các loại trên) nên plate dạng sanwich này có độ bền vững cao hơn, độ uốn cong thấp hơn, làm cho toàn bộ phần đáy của bàn phím rất vững chãi. Ngoài ra kiểu này còn có khả năng hỗ trợ giảm rung với các tác động từ dưới lên, cho âm thanh vetor hướng từ dưới ra ngoài, khác hẳn so với các loại còn lại. Một biến thể của sandwich mount là gasket mount. Thay vì đặt trực tiếp plate lên case thì một miếng đệm (gasket) sẽ làm vậy trung gian giúp bàn phím có nhiều độ flex hơn và cho cảm giác gõ phím rất đặc biệt.
Loại #5: Integrated Plate – Tấm tích hợp
Đây là một dòng có thể nói là hoàn toàn khác, không theo kiểu mounted ở trên nữa. Nhưng tôi vẫn để chung ở đây, vì thiết nghĩ nó cũng là một cách làm khác để tạo ra plate hoàn chỉnh cho bàn phím custom. Trong các hệ thống integrated plate thì không tìm thấy bất cứ combo PCB/plate di động nào cả. Lý do là vì: plate và vỏ trên cùng được làm từ cùng một khối vật liệu. Cho nên, tưởng tượng giống như sandwich plate, các plate tích hợp được cố định liên tục cả chu vi của nó. Kiểu plate này cho cảm giác cứng ở phần đáy rất rõ ràng. Các plate tích hợp cho âm thanh to và vang hơn vì tiếp diện của plate lớn nhất trong các loại plate.
Tất cả các kiểu Plate-mounted mình vừa kể có hết trên một chiếc hình minh họa so sánh ở trên đầu mục. Đọc và nhìn hình thì chắc dễ hiểu hơn mọi người ạ.
Tìm hiểu thêm về PCB và Plate tại đây.
